Op 13 juli 2018 is het precies 80 jaar geleden dat Helene Kröller Müller de deuren van haar museum officieel opende. Het was haar grote wens dat haar verzameling moderne kunst voor een zo groot mogelijk publiek voor de eeuwigheid toegankelijk zou zijn. In 1934 had ze haar gehele collectie geschonken aan de Nederlandse Staat zodat het museum een feit zou worden. Hieronder zie je in een filmpje van het Polygoon Journaal met beelden van de opening op 13 juli 1938.
En herken je ook enkele kunstwerken die getoond worden op het filmpje?
Tot mijn grote vreugde zag ik het schilderij Twee vrouwen en een gitaar uit 1923 van Marie Laurencin (1885-1956). Het hing prachtig tussen andere werken van avant-garde kunstenaars. Bij deze spreek ik de wens uit dat het Kröller Müller museum dit werk weer permanent op zaal hangt. Laurencin was een pionier, die samen met Picasso en Bracque, het kubisme heeft doen ontstaan. In 1912 ging zij haar eigen weg en ontwikkelde een stijl die in de jaren’20 heel populair was. Uit die tijd dateert dit werk dat Helene heeft gekocht. Zij heeft veel meer werken van vrouwelijke kunstenaars verzameld dan het grote publiek kan vermoeden. In dat opzicht was zij haar tijd vooruit en bovendien eigenzinnig als altijd.
Wil je meer weten over Helene? Dan kan ik je de lijvige biografie van de hand van Eva Rovers van harte aanbevelen. Hierin schetst zij een intrigerend portret van de vrouw die niets anders wenste dan voor de eeuwigheid te verzamelen.
Een kist gevuld met 3.400 brieven betekende het begin van de zoektocht naar het ware verhaal achter Helene Kröller-Müller. Eva Rovers toont in deze meeslepende biografie aan dat het levensverhaal van Nederlands bekendste verzamelaar ongelofelijker en indrukwekkender was dan de geruchten van spilzucht en overspel, die vaak over haar de ronde doen.
Rond 1900 was Helene Kröller-Müller een van de rijkste vrouwen van Nederland. Samen met haar man Anton Kröller kocht ze vol overgave schilderijen van Van Gogh, Picasso en Mondriaan, maar zij deinsde er ook niet voor terug om tijdens de Eerste Wereldoorlog als verpleegster in een veldhospitaal te werken. Haar levensdoel was het bouwen van een museum voor haar unieke collectie en dit te schenken aan het Nederlandse volk. Als de eerste fundamenten zijn gelegd, slaat het noodlot toe. Het is aan haar vastberadenheid te danken dat in 1938 – een jaar voor haar dood – het Kröller-Müller Museum alsnog kon worden geopend. Maar de prijs die zij daarvoor betaalde, was hoog.
Voor meer informatie over het boek, klik hier.
Marie Laurencin | Charley Toorop | Berthe van Hasselt
Ter ere van het 80-jarig bestaan van het museum heeft het Kröller Müller een prachtige tijdlijn vol bijzondere verhalen gelanceerd op hun website. In plaats van deze verhalen over te nemen, verwijs ik graag naar deze tijdlijn zodat je op je gemak kunt bladeren door de unieke geschiedenis van het museum en haar collectie.
Naast de biografie heeft Eva Rovers ook samen met regisseur Leo de Boer gewerkt aan een documentaire over het roerige leven van Helene Kröller-Müller. Deze Nederlandstalige documentaire (Engels ondertiteld) kun je hieronder bekijken.
Een van Helene’s favoriete kunstenaars was Vincent van Gogh, waarvan zij honderden werken voor de eeuwigheid heeft verzameld. Het is kunstpaus Bremmer geweest die haar op Van Gogh’s werken heeft geattendeerd. Bremmer was een groot bewonderaar van Vincent van Gogh, en onder zijn leiding heeft Helene in 1908 de eerste schilderijen van de dan nog tamelijk onbekende kunstenaar gekocht: Bosrand en Vier uitgebloeide zonnebloemen, een jaar later volgen De Zaaier (naar Millet) en Mand met citroenen en fles. Wanneer Helene op 14 december 1939 overlijdt, wordt ze op haar eigen verzoek, opgebaard tussen haar geliefde schilderijen van Van Gogh. Haar kist staat onder de Vier uitgebloeide zonnebloemen, een prachtige symboliek.
Helene’s obsessie voor Van Gogh was zo groot dat haar collectie momenteel de twee-na-grootste verzameling ter wereld is. Alleen het Van Gogh museum in Amsterdam heeft meer werken (uit de nalatenschap van de erfgenamen van Van Gogh). Helene kocht tussen 1908 en 1929 zo’n 300 schilderijen en tekeningen van Van Gogh.
Vanaf 12 juli 2018 is de film Van Gogh. Of wheat fields and clouded skies in bioscopen te zien. De film geeft een nieuwe kijk op Vincent van Gogh, door de ogen van ‘s werelds grootste private verzamelaar van zijn werk: Helene Kröller-Müller (1869-1939). Deze film is gemaakt naar aanleiding van de succesvolle tentoonstelling Tra il Grano e il Cielo in de Basilica Palladiana in Vicenza, waar 40 schilderijen en 85 tekeningen uit de Kröller Müller collectie zijn getoond.
De film vertelt het verhaal over Helene Kröller-Müller, die in Van Goghs geestelijke kwellingen haar eigen worsteling herkent: gevoelens die beiden in briefvorm uitdrukten. Deze fascinerende brieven, die onvervangbare historische bronnen zijn, lopen als een rode draad door de hele film. De film vertelt niet alleen over Van Goghs kunst en genialiteit, maar ook over het belang van de tekeningen als deel van zijn artistieke techniek. Voor de film zijn opnames gemaakt op Van Gogh locaties, in het Park De Hoge Veluwe en het Kröller-Müller Museum maar ook op plekken die Helene Kröller-Müller inspireerden, zoals Milaan en Florence.
De trailer kun je hieronder bekijken.
De collectie Kröller-Müller in Helene’s eigen woorden:
tot nut en genot der gemeenschap, om een aanschouwelijk beeld te geven der ontwikkeling zoowel van den individueelen modernen kunstenaar, als van de kunst onzer dagen in het algemeen.
Helene Kröller-Müller was beslist geen doorsnee vrouw en ondanks het feit dat de tijd waarin zij leefde niet echt vrouwvriendelijk was, heeft zij een buitengewone en unieke prestatie geleverd. In mijn (nog te voltooien) boek Herstory of Modern Art zal ik haar zeker opnemen!
© 2018 Karin Haanappel
Herstory magazine
Voor een lezing door Kunsthistorica Karin Haanappel over Hélène Kröller Müller, stuur een e-mail naar: teamkarinhaanappel@gmail.com
